کاهش دادن pH یکی از روش هایی است که از قدیم برای نگهداری و حفظ مواد غذایی به خصوص میوه و سبزی ها مطرح بوده است. در حقیقت، به دلیل نداشتن یخچال، مردم در گذشته برای آنکه بتوانند در فصل زمستان میوه داشته باشند، با کمک سرکه pH ماده غذایی را پایین می آوردند و آن را به ترشی تبدیل می کردند اما امروزه ترشی نوعی چاشنی تلقی می شود.
تهیه ترشیجات سابقه طولانی دارد و یک روش نگهداری مواد غذایی بدون نیاز به یخچال می باشد. این روش معمولاً به منظور ذخیره مواد غذایی در طی فصولی از سال که امکان دسترسی به مواد غذایی تازه نمی باشد (مانند زمستان) به کار می رود و می توان از این طریق انواع میوه و سبزی و حتی در برخی از کشورها گوشت و ماهی را هم نگهداری نمود. همانگونه که می دانید در فرآیند تهیه اینگونه محصولات از نمک و انواع اسیدهای متداول خوراکی استفاده می شود و بعد از طی یک دوره تخمیر با استفاده از ارگانیسم های لاکتوباسیل، فرآورده آماده مصرف می شود.
هر سه مورد یادشده می توانند در ایمن سازی محصول از حمله میکروارگانیسمهای بیماری زا موثر باشند. طعم ترش ناشی از ترشی ها می تواند هم در اثر اسید تولید شده در طی تخمیر باشد و یا ناشی از اسید خوراکی اضافه شده به ترشی باشد؛ مانند هر فرآورده غذایی دیگر، ترشی ها هم دارای خواص مفید و هم مضر می باشند. به هر حال باید توجه داشت که لزوم رعایت تعادل در رژیم غذایی بسیار مهم است و عدم رعایت حد تعادل در مصرف هر ماده غذایی می تواند برای بدن مضر باشد، در ادامه به بررسی برخی از خواص مفید و مضر ترشیجات پرداخته می شود.
سرکه
یکی از مواردی که معمولاً به ترشی ها اضافه می شود، سرکه می باشد. سرکه به ویژه سرکه سیب در کاهش قند خون تأثیر دارد و در اثر کند کردن هضم و جذب کربوهیدرات ها از افزایش قند خون بعد از صرف غذا جلوگیری می کند.
خواص تغذیه ای
در تهیه ترشی ها معمولاً از سبزیجات و میوه جات مفید و ارزشمند و با خواص تغذیه ای خوب استفاده می شود. از آنجایی که در فرآیند تهیه آنها حرارت وجود ندارد، پس خواص تغذیه ای آنها تا حدی حفظ می شود. از طرفی فرآیند ارزشمند تخمیر در اثر فعالیت باکتری های لاکتوباسیل در تولید ویتامین های گروه B نقش داشته و در واقع همانند پروبیوتیک ها عمل کرده و بر سلامتی دستگاه گوارش تأثیرگذار خواهد بود.
تخمیر
اسیدلاکتیک تولید شده در فرآیند تخمیر حمایت کننده رشد فلور طبیعی بوده و باعث نرمال شدن سطح اسید معده شده و به جذب پروتئین و آهن بدن کمک می کند. تخمیر باعث کاهش ترکیبات ضد تغذیه ای میشود. فرآیند تخمیر در تهیه ترشی باعث کاهش 87 درصدی نیترات طبیعی موجود در کلم و 70 درصدی اسید اگزالیک چغندر می شود. همچنین فرآیند تخمیر باعث شکسته شدن فیتات ها شده و از این طریق جذب مواد معدنی افزایش می یابد.
نکته
دانه های خردل و زردچوبه که معمولاً در تهیه ترشیجات به کار می روند، باعث بهبود هضم و تقویت سیستم ایمنی می گردند. ترشیها معمولاً اشتهاآور بوده و باعث بهبود مصرف مواد غذایی می شوند.
نمک
یکی از نکات منفی ترشیها وجود نمک در آن است که یک چاشنی کم کالری و سرشار از سدیم میباشد. یک فنجان ترشی حاوی 1251 میلیگرم سدیم است که 52 درصد میزان توصیهشده میباشد و برای افرادی که محدودیت مصرف نمک دارند توصیه میشود از این محصول استفاده نکنند. از طرفی در فرآیند تهیه ترشی نمیتوان نمک را حذف کرد، زیرا فاکتور کلیدی در تخمیر بوده و از رشد باکتریهای مضر جلوگیری میکند.
تغییرات مواد مغذی
در فرآیند تهیه ترشیها، برخی از مواد مغذی دستخوش تغییرات میشوند که به ماهیت ماده عملآوری و مدت زمان آن بستگی دارد و هر چه زمان نگهداری طولانیتر باشد، کاهش ارزش تغذیهای مواد مغذی بیشتر خواهد بود، برای مثال ویتامین C و اسیدفولیک از حساسترین مواد مغذی میباشند که طی این فرآیند به شدت کاهش پیدا کرده و یا کاملا از بین میروند.
زیاده روی نکنید
مصرف زیاد ترشیجات باعث آنمی، تشنگی، خرابی دید، استئوپروز و سرطان معده میشود. مصرف بیرویه ترشیها و شورها ریسک ابتلا به سرطان معده را افزایش میدهد. مصرف ترشی و شور تنها به عنوان چاشنی میباشد و هرگونه افراط در مصرف آن موجب وارد آمدن آسیبهای جدی به سیستم گوارشی میشود.
گرچه غذای ترش موجب افزایش جذب کلسیم و برخی مواد معدنی دیگر میشود، ولی مصرف فراوان اینگونه غذاها احتمال دفع کلیوی کلسیم را نیز افزایش میدهد و لذا گفته میشود مصرف بیش از حد آبغوره موجب تشدید پوکی استخوان میگردد. ضمنا مصرف ترشی، آبغوره و دیگر غذاهای ترش موجب نابود شدن و بیاثر شدن چربیهای غذایی خورده شده نمیشود.
ترشی های فله ای
کاهش دادن pH یکی از روشهایی است که از قدیم برای نگهداری و حفظ مواد غذایی به خصوص میوه و سبزیها مطرح بوده است. در حقیقت، به دلیل نداشتن یخچال، مردم در گذشته برای آنکه بتوانند در فصل زمستان میوه داشته باشند، با کمک سرکه pH ماده غذایی را پایین میآوردند و آن را به ترشی تبدیل میکردند اما امروزه ترشی نوعی چاشنی تلقی میشود. جالب است بدانید وقتی pH از عدد 6/4 پایینتر میرود و ماده غذایی اسیدیتر میشود، احتمال رشد میکروب در آن کمتر خواهد شد و فقط میکروبهای «اسیدوفیل» یا «اسیددوست» توانایی رشد در این محیط را دارند.
شاید این سوال مطرح شود که پس ترشی های فله ای مشکل میکروبی جدی ندارند؟ در جواب باید بگوییم در هنگام خرید گوشت، شیر و پنیر به دلیل شرایط حساسی که دارند و اینکه امکان رشد میکروبها در آنها بالاست، باید حساس باشیم اما این حساسیت در مورد ترشیها ضرورت ندارد. البته باید حین خرید به بهداشت آنها توجه کنیم و تا جایی که امکان دارد مواد غذایی بستهبندیشده با علامت استاندارد بخریم، ولی بیشتر میکروبهای بیماریزا 7=pH را میپسندند و در پایینتر از آن توانایی رشد کمتری دارند.
نکته دیگری که باید در مورد ترشی ها به آن توجه کرد، این است که لازم نیست ترشی را داخل یخچال نگهداری کرد ولی گذاشتن آن در یخچال باعث افزایش ماندگاری اش می شود و میتوان آن را هفته ها با خیال راحت مصرف کرد اما به محض اینکه تغییراتی در بافت، طعم، رنگ و بوی ترشی رخ داد، یعنی نرم شدن، بدبو و بدطعم شدن، قطعاً قابل استفاده نخواهد بود. درست است که زمان نگهداری مواد غذایی درون سرکه افزایش می یابد اما ترشی نیز مثل همه مواد غذایی طول عمری دارد و بعد از اتمام این زمان (تقریباً یک سال)، تغییرات شیمیایی آغاز می شوند و نهایتاً بافت آن تغییر می کند و دیگر نباید مصرفش کرد.
منابع: hamshahrionline.ir
آشپزباشی – مریم آریافر کارشناس تغذیه، کارشناس ارشد صنایع غذایی
سلامتیران – دکتر آراسب دباغمقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی
بازنشر » berroz.com