سنگ کلیه و راه های درمان آن
سنگ کلیه, قطعه ای از مواد جامد است که در داخل کلیه‌ها سوای از مواد درون ادرار تشکیل می‌شود.
بلورهای نمک که به صورت طبیعی در ادرار وجود دارند با هم جمع شده و به اندازه‌های بزرگتری در می‌آیند (اندازه‌ی آنها در موارد مختلف متفاوت است.) برخی از آنها بسیار کوچک هستند و تنها به اندازه‌ی یک عدد شن می‌باشند و برخی دیگر از آنها به اندازه‌ای بزرگ هستند که می‌توانند تمام لگنچه کلیه را پر کنند.
سنگ کلیه که رنال کلکولوس یا نفرولیت نام دارد دارای جسم سختی و شکل گرفته از کانی‌های موجود در ادرار است.
سنگ کلیه
سنگ کلیه در مردان 4 برابر زنان است و نسبت مرد به زن ۲ به ۳ است. می توان گفت سن ابتلا به سنگ کلیه از سال‌های اول بلوغ جنسی تا حدود 28 سالگی است.
سنگ‌های کلیوی در مردان شایع تر است و در سفید پوستان شایع تر از سیاه پوستان است. سنگ‌های کوچک ممکن است بدون ایجاد علامت عبور کنند. سنگ‌های بزرگتر از 5 میلیمتر آنقدر بزرگ هستند که نمی‌توانند از حالب عبور کنند و به تدریج با گذشت چندین سال رشد می کنند. اگر آنها خیلی بزرگ شوند ممکن است باعث انسداد کلیه و تورم آن شوند.
معمول‌ترین راه دفع سنگ‌های کلیه از طریق مجرای ادراری است. بسته به کوچک و بزرگ بودنشان می‌توانند با درد و بدون درد باشند. اگر اندازه سنگ 3 میلیمتر باشد مجرای نای را می‌بندد این درد به عنوان یکی از شدید ترین دردها یی که انسان مجبور به تحمل آن است ، شناخته شده است. این درد متناوب و خنجری از پشت شروع می شود و در حین عبور سنگ به طرف پایین حالب به تدریج به لگن و کشاله ران انتقال می یابد. ابن درد گاها 20 تا 60 دقیقه بعد نیز برای بیماران مستعد تکرار می شود که به آن قولنج کلیوی می گویند. بسته شدن میزنای کاهش کارکرد کلیه و بزرگی کلیه را ایجاد می‌کند.
آنها ممکن است باعث تخریب بافت کلیه و خونریزی داخل ادرار شوند. سنگ‌های با اندازه متوسط ممکن است حین عبور از حالب باعث اتساع و خراشیدگی آن شوند و ایجاد خونریزی و درد شدید نمایند .
علت ابتلا به سنگ کلیه
- نقرس
- عدم تحرک
- رژیم غنی از کلسیم – سدیم – پروتئین
- عدم تحرک افراد مبتلا به هیپر کلسیوری نوع دو
- افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مثل التهاب روده
- سابقه ابتلا به عفونت ادراری و بیماری‌های متابولیک
- اختلال غده پاراتیروئید و دفع بیش از حد کلسیم از ادرار
- استفاده بیش از حد کلسیم و ویتامینC
- کمبود در بدن
- مصرف الکل
- پرکاری تیروئید
- مصرف بیش از حد کلسیم به دلیل رژیم غذایی نامناسب.
علایم سنگ کلیه
با گیر کردن سنگ در مجاری ادراری درد حادی نیز شکل می گیرد ولی خود سنگ اغلب هیچ علامتی ندارد.
از علایم سنگ کلیه می توان به : انسداد، عفونت، خیز، درد شدید در منطقه دندهای مهره‌ای، تهوع، استفراغ و اسهال است. درد بسیار شدید و شبیه به درد زایمان است، هماچوری یا خون ادراری در این افراد دیده می‌شود.
هدف فوری درمان درد و هدف طولانی جلوگیری از تخریب نفرون است. نفرون نام واحدهای ساختاری کلیه است که لوله پیچیده‌ای متشکل از یک لایه بافت پوششی است و در یک انتها بسته و در انتهای دیگر به درون لگنچه باز می‌شود. سنگ کلیه می‌تواند کشنده باشد.
درمان سنگ کلیه
حمام یا بخار آب گرم و مصرف مایعات در صورت عدم منع مفید است.
بیماران باید رژیم غذایی را رعایت کنند و نوشیدن آب به میزان 1/9 تا 2/8 لیتر در روز به شستشوی سیستم ادراری کمک می کند.
از فعالیت زیاد بپرهیزند
با مشاهده اولین عفونت ادراری به پزشک مراجعه کنند، هر چند وقت یک بار آزمایش ادرار انجام دهندو مراقب افزایش میزان اوره و کراتینین و نیتروژن اوره خون خود باشند.
هنگام ایجاد درد حاد (اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری) مسکن‌های مخدر و غیراستروئیدی مفید هستند. قرص های تسکین درد سنگ کلیه : ایبوپروفن (ادویل، موترین و غیره)، استامینوفن (تیلنول و غیره) و یا ناپروکسن.
داروی گیاهی عصاره اورتیکا، خاصیت ضد التهاب، مدر و آنتی باکتریال دارد و کمک به دفع سنگ کلیه و کاهش التهاب و عفونت دستگاه ادراری می‌کند.
درمان سنگ کلیه های حاد و بزرگ
سنگ‌های بزرگتر به روش های سنتی قابل دفع شدن نیستند و باعث خونریزی, آسیب دیدن کلیه و عفونت پیش رونده ادراری می شوند نیاز به روش‌های پزشکی دارد.
جراحی سنگ کلیه : یکی از راه‌های درمان سنگ کلیه جراحی کلیه است که با برش کوچکی در ناحیه کمر اقدام به خارج سازی سنگ می‌کنند. البته این روش برای سنگ‌های بزرگ کاربرد دارد و زمانی که استفاده از درمان‌های استفاده از امواج شوکی موفقیت آمیز نباشد.
استفاده از امواج صوتی درمان سنگ کلیه : این فرایند صدای بلندی تولید می‌کند و با درد متوسطی نیز همراه است بنابراین برای راحتی بیشتر یا تحت بیهوشی خفیفی قرار می‌گیرید و یا از مسکن‌ها استفاده می‌کنند. نوع فرایند بسته به تجهیزات مورد استفاده متفاوت است. در این فرایند سنگ‌شکنی از امواج صوتی به منظور تولید ارتعاشات قوی به نام امواج شوکی استفاده می کنند که سنگ را به تکه‌های بسیار ریزی خرد می‌کند که این خرده‌ها از طریق ادرار دفع می‌شوند.
امواج شوکی : در این روش که عوارض جانبی خود را دارد مانند : خونریزی از طریق ادرار، کبود شدگی در ناحیه کمر یا شکم, خونریزی در اطراف کلیه و یا ارگان‌های مجاور. عبور خرده‌های سنگ از دستگاه ادراری نیز می‌تواند با درد و ناراحتی همراه باشد.
استفاده از یورتروسکوپ در حذف سنگ : در برخی موارد به منظور درمان سنگ کلیه از یورتروسکوپ استفاده می‌شود که وسیله‌ای برای مشاهده درون دستگاه ادراری است. بدین شکل که لوله مجهز به دوربین آندوسکوپ را از طریق مثانه به سمت حالب عبور می‌دهند و نهایتاً آن را به سمت سنگ حرکت می2دهند. زمانیکه محل سنگ تعیین شد از طریق ابزار خاصی آن را به تکه های ریزی می‌شکنند تا از طریق ادرار دفع گردد.
جراحی غده پاراتیروئید : برخی از سنگ‌های کلسیمی به دلیل فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید ایجاد می‌شوند. غدد پاراتیروئید در 4 گوشه غده تیروئید شما واقع هستند. زمانیکه این غدد بیش از حد هورمون پاراتیروئید ترشح کنند، سطوح کلسیم بدن افزایش می یابد و منتج به دفع مقادیر بالایی کلسیم از ادرار می‌گردد. یک تومور خوش خیم در یکی از 4 غده پاراتیروئید می تواند منجر به ایجاد چنین شرایطی شود. معمولاً جراحان این نوع تومور ها و یا غدد پاراتیروئید را از طریق جراحی خارج می‌سازند.
درمان سنگ کلیه با داروهای گیاهی
درمان‌های سنتی (مانند ماساژ، داروهای گیاهی و…) نمی‌توانند سنگ‌کلیه را درمان کنند ولیکن زمانیکه در ترکیب با توصیه‌های پزشک مورد استفاده قرار گیرند در کاهش ریسک ابتلا به سنگ‌های کلیوی کمک کننده خواهند بود.
چای : نوشیدن روزانه یک فنجان چای سبز یا سیاه ریسک ابتلا به سنگ کلیه را کاهش می دهد . در یک مطالعه زنانی که بیشترین میزان چای سیاه را می نوشیدند ریسک سنگ‌های کلیوی در آنها کمتر بود . این مطالعه از دقت بالایی برخوردار نبود و تنها زنان را مورد بررسی قرار داده بود بنابراین مدارک و دلایل محکمی دال بر اثربخشی چای در کاهش ابتلا به سنگ کلیه در اختیارمان قرار نمی دهد . به هرجهت چای حاوی مقادیر بالایی اگزالات می باشد بنابراین چنانچه ادرار شما حاوی مقادیر بالایی اگزالات باشد پزشکتان شما را از نوشیدن چای منع خواهد کرد.
آب لیمو و آب پرتقال : از لحاظ تئوری، نوشیدن آب‌لیمو یا آب پرتقال می تواند ریسک سنگ‌های کلیوی را کاهش دهد. سطوح اسید سیتریک موجود در آب لیمو و آب پرتقال می‌تواند سطوح کلسیم موجود در ادرار را کاهش داده و منتهی به تشکیل کمتر سنگ‌های کلسیمی شود. ولیکن هیچ مطالعه ای این فرضیه را ثابت نکرده است.
چنانچه از نوشیدن آب طعم دار شده با لیمو و یا آب پرتقال لذت می‌برید، خواهید دید که با مصرف این مواد ریسک تشکیل سنگ‌های کلسیمی را در کلیه خود کاهش می‌دهید. به هرجهت شواهد کافی برای پیشنهاد کردن این فرضیه به همه افراد وجود ندارند.
تغییر شیوه زندگی و عادت تغذیه ای
نوشیدن آب کافی در طول روز : آب زیادی در طول روز بنوشید. معمولاً پزشکان به افراد با سابقه سنگ کلیه مصرف آب زیاد و دفع 2/5 لیتر ادرار در روز را توصیه می‌کنند. پزشک از شما می‌خواهد که میزان برون‌دهی ادرار خود را اندازه گرفته تا مطمئن شوید مقدار کافی آب در روز دریافت می‌کنید. افرادی که در آب‌و‌هوای گرم‌و‌خشک زندگی می‌کنند و نیز آن دسته از افرادی که به طور مکرر ورزش می‌کنند، به آب دریافتی بیشتری نیاز دارند تا بتوانند مقدار ادرار کافی در طی روز داشته باشند.
استفاده از غذاهای غنی از اگزالات را محدود کنید : چنانچه بدن شما مستعد تشکیل سنگ‌های اگزالاتی باشد، پزشکتان اجتناب از غذاهای غنی از اگزالات را توصیه خواهد نمود. این مواد غذایی عبارتند از ریواس، چغندر، بامیه، سیب زمینی شیرین، چای، شکلات، محصولات سویا.
انتخاب رژیم غذایی کم نمک و محدود از نظر پروتئین حیوانی : مقدار نمک دریافتی خود را کاهش داده و غذاهایی با منابع پروتئین غیر حیوانی انتخاب کنید مانند آجیل و دانه‌های روغنی و یا حبوبات. از این طریق احتمال تشکیل سنگ کلیوی را کاهش می‌دهید.
به دریافت مواد غذایی غنی از کلسیم ادامه دهید ولیکن از دریافت مکمل کلسیم اجتناب کنید : کلسیم موجود در مواد غذایی اثری بر ریسک ابتلا به سنگ‌های کلیوی ندارد. به خوردن مواد غذایی غنی از کلسیم ادامه دهید مگراینکه پزشکتان توصیه‌ای غیر از این داشته باشد. پیش از دریافت مکمل کلسیم با پزشک خود مشورت کنید چراکه دریافت مکمل کلسیم با ریسک افزایش یافته سنگ‌های کلیوی مرتبط است. البته چنین ریسکی با دریافت مکمل همراه غذا کاهش می‌یابد .