ارگ بم * جاذبه های توریستی استان کرمان , شهرستان بم
واقع در استان كرمان و شهر بم
نوع بنا : تاریخی
قدمت : حدود 2000 هزار سال
در شمال شرقي شهر بم، در دامنه صخره‌اي عظيم، قلعه مستحكمي را پي افكنده‌اند كه به ارگ بم‌معروف است. اين قلعه، شهر قديم بم است. اين شهر قديم از چهار قسمت و 38 برج ديده‌باني تشكيل شده‌است. در طرف جنوب قلعه 4 حصار و در طرف شمال شرقي آن يك حصار بزرگ وجود دارد. مصالح اصلي بناخشت خام، گل‌رس و كاه است، ولي در بعضي قسمت‌هاي آن سنگ و آجر و تنه درخت خرما نيز بكار رفته‌است. قسمت‌هاي مختلف قلعه به ترتيب عبارتند از: دروازه ورودي، محله عامه نشين، سربازخانه و بناي مركزي‌يا حاكم‌نشين. خانه‌هاي عمومي در كنار كوه و بر روي زمين مسطح بنا شده و از نظر شهرسازي مجموعه‌اي كامل است.مكان‌هاي شناخته شده آن، راهرو اصلي (بازار)، حسينيه، مسجد (آتشكده)، زورخانه، حمام (عمومي) و سابات‌جهودهاست. بيشتر خانه‌هاي عامه متصل به هم ساخته شده و غالب آنها به همديگر راه دارند. در بعضي خانه‌هاآثار حمام اختصاصي به چشم مي‌خورد. تعدادي از ساختمانها بصورت دو طبقه ساخته شده كه به احتمال زيادبر اثر افزايش جمعيت بوده است. بعد از ورودي، يك راه اصلي تا دروازه دوم كشيده شده كه قسمتي از اين راه‌بازار شهر است.آثار كارگاه نانوايي، روغن‌گيري و قفسه‌هاي خشتي بازار، نشاني از رونق گذشته آن است. به‌موازات راه اصلي، دو راه ديگر نيز به دروازه دوم اتصال دارد. حسينيه شامل يك محوطه بزرگ، ايوان دو طبقه‌قرينه و چند اتاق است و سه منبر خشتي دارد. زورخانه از چهار ايوان، يك گنبد و يك گود تشكيل شده است.ارگ بم دو مسجد بنام مسجد جامع و مسجد حضرت محمد (ص) دارد. حمامي نيز در محل عامه وجود داشته‌كه در حال حاضر منهدم شده است. بعد از دروازه دوم، اصطبل، حصار و اتاق‌هايي مخصوص نگهبانان وجوددارد.بعد از دروازه سوم سربازخانه، خانه فرمانده قشون و آسياب بادي قرار دارد. در مركز قلعه، عمارت چهارفصل سه طبقه به‌جامانده كه محل استقرار حكومت قلعه بوده است. در كنار اين بنا، حمام اختصاصي حاكم وچاه آب وجود دارد. بناي قلعه را به بهمن اسفنديار نسبت مي‌دهند. سابقه ارگ بم به قبل از اسلام مربوط است وبارها بازسازي شده است.
توضیحات از ویکیپدیا :
ارگ بم بزرگترین سازهٔ خشتی در جهان بود که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲، در اثر زلزلهٔ شدیدی که شهر بم و حومهٔ آن را تحت تاثیر قرار داد، ارگ بم تقریباً به طور کامل از بین رفت. چند روز پس از رخ دادن زمین‌لرزه، رئیس جمهور وقت ایران محمد خاتمی اعلام کرد که ارگ بازسازی خواهد شد.
«بم و فضای فرهنگی آن» در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. این ارگ عظیم که در مسیر جادهٔ ابریشم قرار دارد سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده‌است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود. به طور قطع مشخص نیست چرا پس از آن دیگر مورد استفاده قرار نگرفت.
کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع شده، اما به دلیل ظاهر پرابهت ارگ، که پر ارتفاع‌ترین قسمت مجموعه نیز به شمار می‌آمد، کل بنای دژ به عنوان ارگ بم نامیده می‌شود.
ابعاد
مساحت این ارگ نزدیک به ۱۸۰٬۰۰۰ متر مربع است که با دیوارهایی به بلندی ۶ تا ۷ متر و طول ۱۸۱۵ متر احاطه شده‌است. ارگ از دو بخش جدا از هم تشکیل شده‌است که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارد. حدود ۶۷ برج در سطح شهر باستانی بم پراکنده شده‌است.
طراحی و ساخت ارگ
طرح‌ریزی و معماری ارگ از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته‌است. با توجه به شکل ظاهری کنونی ارگ می‌توان گفت طراح یا طراحان، شکل نهایی کل ساختمان و شهر را از همان قدم‌های ابتدایی مراحل ساخت، پیش بینی کرده بوده‌اند. در حین هر کدام از مراحل پیشرفت ساخت قسمت ساخته شده از یک شکل کامل برخوردار بوده و هر بخش اضافه می‌توانسته‌است به راحتی به قسمتهای موجود «دوخته شود».
ارگ در مرکز شهر نظامی در نقطه‌ای با بهترین دید از لحاظه امنیتی قرار دارد.
بخش حکومتی که در درونی‌ترین دیوار قرار گرفته و شامل دژ نظامی، عمارت چهار فصل، سربازخانه، چاه آب ۴۰ متری و اصطبل به گنجایش ۲۰۰ اسب است.
بخش رعیت نشین که اطراف بخش حکومتی است و شامل ورودی اصلی شهر، مسیر اصلی متصل‌کننده ورودی شهر به دژ و بازار در امتداد آن، نزدیک به ۴۰۰ خانه و ساختمان‌های عمومی مانند مدرسه و مکان ورزش است.
در میان خانه‌ها ۳ نوع مختلف وجود دارد که قابل توجه هست: *خانه‌های کوچکتر با ۲-۳ اتاق برای خانواده‌های فقیر.
خانه‌های بزرگتر با ۳-۴ اتاق برای طبقهٔ متوسط جامعه، بعضی از آنها ایوان هم دارد.
مجلّل‌ترین خانه‌ها با اتاق‌های بیشتر که به خاطر فصلهای مختلف سال در نقاط گوناگون قرار گرفته‌اند، با یک حیاط بزرگ و یک طویله در نزدیکی برای حیوانات. تعداد این خانه‌ها در ارگ خیلی کم است. از این جمله می توان به خانه سیستانی ها و خانه یهودیان اشاره کرد.
همهٔ ساختمانها از آجرهای رسی پخته نشده یعنی خشت، ساخته شده‌است. ارگ بم احتمالاً پیش از زمین‌لرزهٔ ۲۰۰۳، بزرگترین مجموعه خشت و گلی جهان بوده‌است.
امنیت
هنگامی که دروازه ورودی شهر بسته بود هیج حیوان یا انسانی نمی‌توانست وارد شود.ساکنان می‌توانستند زندگی خود را در دوره‌های طولانی ادامه دهند زیرا به چاه آب، باغ‌ها و حیوانات اهلی در داخل ارگ دسترسی داشتند. هنگامی که شهر نظامی ساخته شده بود ساکنان می‌توانستند در شهر بمانند و سربازان می‌توانستند از آن دفاع کنند زیرا ارگ توسط دیوارهای بلند و برج‌ها محصور بود.
تهویهٔ مطبوع
علاوه بر نمای برجهای نگهبانی و رئوس تزئین شدهٔ دیوارهای مرتفعِ دژ در خط افق، بادگیرهای این بنا بسیار با شکوه جلوه می‌کنند. بادگیرها ساختارهای بیرون زده‌ای از بناها هستند که برای گرفتن باد و هدایت آن به داخل بناها استفاده می‌شوند. گاهی اوقات در مسیر باد به درون ساختمان حوضچهٔ آبی را تعبیه می‌کنند تا بدین شیوه درون بنا خنک شود و گرد و خاک را بزداید. برای بناهای مختلف از انواع مختلفِ بادگیر استفاده می‌شود. برای نمونه، برای بناهای کوچکتر از بادگیرهای تک‌سازه‌ای و برای بناهای بزرگتر و مهمتر از بادگیرهای چهارسازه‌ای استفاده می‌شود تا باد را از جهات گوناگون به درون بنا هدایت کنند.
زلزله سال۱۳۸۲
زلزله سال ۲۰۰۳ در بم بیشتر از ۸۰ درصد ارگ را ویران کرد. به عنوان یک میراث فرهنگ جهانی خیلی از کشورها در جریان باز سازی آن شرکت کردند. ژاپن، ایتالیا و فرانسه جز کشورهایی بودند که از ابتدا همکاری کردند. ژاپن حدود ۱٫۳ میلیون دلار به ایران برای بازسازی کمک کرد، و با ارسال تجهیزات و ایجاد طرح سه‌بعدی از ارگ بم برای افزایش دقت نوسازی، این پروژه را پشتیبانی کرد. وزارت میراث و فعالیت‌های فرهنگی ایتالیا نیز با اجرای پروژه‌ای با بودجه‌ای در حدود ۵۰۰۰۰۰ یورو جهت مرمت و استحکام بخشی برج شماره یک (در گوشهٔ جنوب غربی دیوار پیرامونی شهر تاریخی) در مرمت ارگ تاریخی مشارکت کرد. این پروژه که با همکاری گروهی از کارشناسان ایتالیایی و ایرانی انجام شد در تابستان ۱۳۹۰ به پایان رسید. فرانسه با تهیه نقشه ارگ بم به ایران کمک کردند. بانک جهانی هم مبلغ زیادی پول به این پروژه کمک کرد.
پس از زمین‌لرزه.
ارگ بم ایران پس از زلزله یک دهه پیش در بم به شدت تخریب شد و از آن زمان در فهرست آثار در خطر قرار گرفت، اما با توجه به مرمت‌های انجام شده در طول سالهای گذشته سازمان یونسکو در تیر ۱۳۹۲ ارگ بم را از فهرست آثار در خطر خارج شد